Ograniczanie ryzyka występowania konfliktu serologicznego poprzez zastosowanie genotypowania RhD
Podstawą do wykonania oznaczenia Rh płodu jest brak informacji dotyczących czynnika Rh rodziców. Genotypowanie RhD to badanie dające możliwość oceny ryzyka zaistnienia konfliktu serologicznego. Wynik testu DNA może wykluczyć konieczność wdrożenia profilaktyki śródciążowej.
Spis treści:
- Czym jest RhD płodu?
- Zależność między wystąpieniem konfliktu serologicznego a Rh płodu
- Na czym polega badanie Rh płodu?
- Antygen D płodu we krwi matki – analiza wolnego płodowego DNA
- Zastosowanie badanie antygenu RhD płodu – wizja przyszłości
Czym jest RhD płodu?
Określenie związane jest z układem Rh i występowaniem (Rh+) lub brakiem (Rh-) antygenu D we krwi. Konflikt serologiczny to termin ściśle związany z RhD płodu.
Grupa krwi to kompozycja antygenów na krwinkach czerwonych. U człowieka wyróżniamy:
- Grupę 0 – charakteryzująca się brakiem antygenów na erytrocytach;
- Grupę A – charakteryzująca się obecnością antygenu A na erytrocytach;
- Grupę B – charakteryzująca się obecnością antygenu B na erytrocytach;
- Grupę AB – charakteryzująca się obecnością antygenów A i B na krwinkach.
Czynnikiem dopełniającym jest antygen D. Jego obecność we krwi określa się mianem „Rh+” (osoba Rh dodatnia), a brak obecności „Rh-” (osoba Rh ujemna).
Występowanie antygenu D nie jest powiązane z określoną grupą krwi. Uważa się, że jest obecny u 80 – 85% ludzi na świecie.
Zależność między wystąpieniem konfliktu serologicznego a Rh płodu
Warunkiem koniecznym do wystąpienia konfliktu serologicznego jest brak obecności antygenu D u matki (Rh- matki) i jego występowanie u ojca (Rh+ ojca).
W sytuacji, gdy dziecko dziedziczy układ antygenów po ojcu, występuje niezgodność w układzie Rh pomiędzy matką i dzieckiem. Krążące w układzie krwionośnym ciężarnej krwinki płodu są rozpoznawane przez układ immunologiczny matki jako zagrożenie, co indukuje produkcję przeciwciał anty-D.
Ich przenikanie przez łożysko niesie niebezpieczeństwo uszkodzenia krwinek rozwijającego się płodu. Na podstawie wartości przeciwciał lekarz ocenia ryzyko wystąpienia ciężkich konsekwencji i podejmuje dostosowane do nich działania. Jeśli odpowiedź immunologiczna matki jest bardzo silna, niezbędne jest przeprowadzenie transfuzji wewnątrzmacicznej.
Określenie RhD płodu i matki jest konieczne w celu przeciwdziałania wystąpienia konfliktu serologicznego lub zmniejszeniu związanego z nim ryzyka.
Na czym polega badanie Rh płodu?
Brak obecności antygenu D u ciężarnej (Rh-) związane jest z niebezpieczeństwem dla płodu, dlatego konieczne jest zbadanie poziomu przeciwciał anty-Rh oraz podanie zastrzyku z immunoglobuliną anty D, która niszczy przeciwciała stanowiące zagrożenie dla płodu.
Do profilaktyki śródciążowej konfliktu serologicznego zaliczamy więc badanie grupy krwi i obecności/poziomu przeciwciał anty-Rh oraz podanie immunoglobuliny anty-D.
W wielu krajach, również w Polsce, są to programy ministerialne finansowane z budżetu państwa.
Antygen D płodu we krwi matki – analiza wolnego płodowego DNA
Genotypowanie RhD eliminuje konieczność wdrażania profilaktyki śródciążowej konfliktu serologicznego. To nieinwazyjne badania prenatalne opiera się na analizie wolnego płodowego DNA (cffDNA) krążącego we krwi kobiety ciężarnej.
Badanie antygenu D płodu z krwi matki stosuje się w wielu krajach, m.in. w Holandii, Danii i Wielkiej Brytanii. W Polsce wciąż jest mało popularne.
Czytaj też: Badania wolnego płodowego DNA
Zastosowanie badanie antygenu RhD płodu
Istnieją możliwości szerokiego zastosowania genotypowania RhD płodu z krwi ciężarnej, np.:
- Masowe wykorzystanie badania poprzez objęcie nim wszystkich kobiet z ujemnym czynnikiem Rh (Rh-).
- Przeprowadzanie badań u wszystkich kobiet, których poprzednie ciąże wiązały się z wystąpieniem konfliktu serologicznego.
Narodowe Centrum Krwi w Polsce wydało zalecenia, zgodnie z którymi badanie wolnego płodowego DNA pobranego z krwi ciężarnej umożliwia zrezygnowanie z profilaktyki śródciążowej konfliktu serologicznego u kobiet, których płody mają ujemny czynnik Rh (Rh-), co zdarza się w około 38% przypadków.
Publikacja: 7 maja 2021 r. | Zdjęcie: freepik.com
